Vrijwilligers Heemkunde tussen stenen

Zonder vrijwilligers kan een vereniging niet bestaan en de Heemkundevereniging Borne beseft dat ook. Dit jaar biedt het bestuur de vrijwilligers een middagje De Werklust in Losser aan.

Voorzitter Annemarie Haak verwelkomt rond half twee de 25 van de ongeveer 50 vrijwilligers bij het Rijksmonument De Werklust, een originele steenfabriek, in Losser. Sinds 1999 is deze fabriek een Rijkmonument en ook hier zijn vele vrijwilligers werkzaam. Een tweetal gidsen leidt het gezelschap rond, anderen verzorgen de aangeboden consumpties.

De Werklust

Herman Hesseling begeleidt iedereen naar het treintje waarmee de rondleiding begint. Over het smalspoor, een vinding van Frans Osse, wordt eerst het enorme kleigat bekeken. Onder Losser, ook onder een groot deel van Twente en Borne, ligt een brede kleilaag. In het verleden maakten boeren al gebruik van de klei om zelf bakstenen in veldoventjes te bakken. De kleilaag in Losser is afkomstig uit Scandinavië, volgens Hesseling.

In 1898 werd de NV Steenfabriek `De Werklust` opgericht. Begin 20e eeuw nam de Duitse steenfabrikant Lindenbaum de steenfabriek over. In 1923 verkocht hij de fabriek aan de gebroeders Osse die belangrijke vernieuwingen aanbrachten. Ze gaven ook hun naam aan de stenen: de Ossesteen.

De stenen werden handmatig gevormd, uniek ook van kleur en ze zijn prijzig. Zelfs al in die tijd. De gebroeders hadden geen kinderen en ze lieten het bedrijf na aan hun huishoudster, mevrouw Damen. De unieke bedrijfsvoering was echter niet vol te houden en in 1999 werd de fabriek aan de gemeente Losser verkocht die het belang van het bedrijf inzag.

Tot die tijd is er nog gewerkt, het jaar rond werkten er zo’n 10 mensen aan een rondgang voor de productie. In de zomer met de hand de stenen vormen, in de winter werden de stenen gebakken. Door de innovaties van vooral Frans Osse werd het werk iets gemakkelijker. Hij introduceerde het smalspoor met diesellocomotiefje, de kipkarren, de mengmachine, de strengenpers en de ringoven.

De Werklust beschikte ook over een eigen smederij.

Doordat De Werklust in 2000 als Rijksmonument is aangewezen en gewezen werknemers en vrijwilligers het complex verzorgen, is deze steenfabriek een uniek monument geworden. Vanaf 2003 worden de rondleidingen gegeven.

Boerengolf

Na de rondleiding wordt op hetzelfde terrein nog een rondje boerengolf gespeeld. Met ferme slagen kan een bal alle kanten uit worden geslagen, maar het is de bedoeling dat deze in de op strategische plekken geplaatste emmers wordt gemept. Het spel leidt nog eens langs alle onderdelen van de fabriek: de droogschuren, de ringoven, de strengenpers, enzovoorts. Al met al is het een geslaagde middag voor de vrijwilligers van de Heemkundevereniging Borne. (AM)

info: www.dewerklust.nl