`Nederland dineert` en gebruikt tafelgoed

Aansluitend op de tentoonstelling `De glans van damast` in het Bussemakerhuis houdt samenstelster Sanny de Zoete een lezing over tafelgoed in Nederland door de eeuwen heen.

Sanny de Zoete verzamelt al 37 jaar linnengoed en kan zich specialiste op het gebied van tafelgoed en tafellinnen noemen. Als kunsthistorica is zij afgestudeerd in het tafellinnen van Twickel. De lezing van vandaag gaat over het dekken van tafels bij zowel de rijken als het gewone volk.

Liesbeth Hassink, directeur van het Bussemakerhuis, heet de ongeveer 45 aanwezigen welkom in de doopsgezinde kerk De Vermaning en nodigt de aanwezigen uit na de lezing de tentoonstelling te bekijken.

Linnen op tafel

Door de eeuwen heen wordt voor een maaltijd de tafel gedekt met tafellinnen. Voor de rijkeren met verfijnder linnen dan voor de minder rijken. De rijkdom is af te lezen aan het aantal draden per cm. Hoe meer draden, hoe verfijnder de stof. Het vergt vakmanschap, de bewerking van het gewas vlas tot het eindresultaat, een geweven doek, vraagt veel handelingen.

Ook werd al vroeg een patroon in de stof geweven. De eenvoudigste bewerking is de draad een op een: de platbinding. Een geometrisch patroon wordt pellenpatroon genoemd. Op schilderijen uit de 16e en 17e eeuw zijn zeker 54 ruitpatroontjes te ontdekken. Veel tafelgoed had ook een kruiswerkpatroon. Damast is ook een weeftechniek: minimaal 5 draden boven en een draad daaronder. Omdat licht daaroverheen glijdt, krijg je de zo kenmerkende glans.

Linnen en damast op schilderijen

Sanny de Zoete laat zien dat op veel schilderijen damast te zien is met alle bovengenoemde kenmerkende patronen. Frans Hals schilderde heel precies op de randen van de tafels de randpatronen. Pas als je heel nauwkeurig kijkt naar deze details valt het op. Meestal kijkt men naar het grote geheel en ziet men deze details niet.

Sanny de Zoete laat deze details op schilderijen van diverse meesters zien. De Haarlemse schilders schilderden damast het best. In Haarlem waren immers de beste damastwevers in de 16e en 17e eeuw. Helaas zijn de damastweverijen in ons land verdwenen.

Opmerkelijk is ook dat wat in de maatschappij speelde, in damasten tafellakens werd weergegeven. Sanny de Zoete toont een tafellaken waarin de wapens van de oorlogvoerenden in de Spaanse successieoorlog (1701-1713), de bevelhebber, de te veroveren steden, de man tegen mangevechten en zelfs een dode wordt uitgebeeld. Opmerkelijk is ook dat het genoemde tafelkleed in spiegelbeeld is geweven. Ook nu nog kan een hedendaags beeld in damast worden verwerkt. Kindertekeningen kunnen in een tafelkleed terecht komen. Ook dat toont Sanny de Zoete.

Deel twee van de lezing

In het tweede deel van de lezing gaat Sanny de Zoete in op haar ontdekkingen bij haar studie. Het tafellinnen van Twickel komt aan bod, de kosten van het geweven damast en de kosten van de naaisters die belast waren met de verzorging ervan. Tafellinnen van damast was en is kostbaar. Servetten en vingerdoekjes waren ook gemeengoed bij het dekken van een tafel. Koningin Emma bezat bijvoorbeeld 63 tafellakens en 600 servetten. De vingerdoekjes en bordendoekjes niet meegeteld. Een servet en bordendoekje is in het Bussenmakerhuis aanwezig. (Een bordendoekje wordt tussen de borden gelegd).

Oude patronen worden opnieuw gebruikt. Ze noemt de ontwerper Chris Lebeau. Zij heeft het alleenrecht om deze patronen te gebruiken. Opmerkelijk is het appelpatroon. In het tafelkleed, de servetten en de vingerdoekjes wordt het appelpatroon herhaald, maar op ieder van de drie onderdelen op een eigen manier.

Tafelkleden van damast wordt momenteel alleen in Noord-Ierland geweven. Een damasten tafelkleed is gemaakt van een natuurlijk product, vlas, en kan goed gewassen worden. Je moet dat alleen wel zorgvuldig doen.

Afsluiting lezing

Uit deze lezing blijkt dat over een onderwerp als tafelgoed heel wat te ontdekken valt: van details op een schilderij tot patronen op zowel oude als nieuwe damasten tafelgoed. De tentoonstelling De glans van Damast wordt door de aanwezigen met iets andere ogen bekeken. (AM)