Hoe ging het mis in dossier azc?

Het einde van het jaar is traditioneel een tijd om terug te blikken en te reflecteren op de zaken die de afgelopen maanden gepasseerd zijn. Naast de uitbraak van de coronapandemie, met alle gevolgen van dien, was er nog een dossier in Borne dat de grondvesten danig deed schudden: het voornemen om het voormalige internaat in Azelo toch, ondanks eerdere afspraken, aan het COA te verhuren om er voor de vierde keer asielzoekers te huisvesten. Gemeenteraad en omwonenden reageerden furieus en uiteindelijk kon het college niet anders dan het voornemen weer intrekken. Hoe kon het zo uit de hand lopen? Een openhartig gesprek met wethouder Michel Kotteman.

Slapeloze nachten

“Als wethouder ben je wel wat gewend en moet je soms fungeren als kop van Jut, maar van de heftige reacties over het azc heb ik echt wel wakker gelegen”, bekent Kotteman. “Ik wist wel dat er negatieve reacties zouden komen, maar zo erg …….” Omwonenden en raadsleden spraken van een breuk in het vertrouwen. Het werd de wethouder persoonlijk aangerekend. Juist hij had zich in het verleden vooral aan de kant van de omwonenden geplaatst en bezworen dat het laatste vertrek van het COA ook definitief zou zijn. “Op dat moment was het niet ‘zeg nooit nooit’, want het was gewoon nooit meer.” In de aankoop van het pand werd destijds een verzekering gezien om een terugkeer ook werkelijk onmogelijk te maken, ook al zou de nood bij het COA opnieuw weer hoog oplopen.

Veel belangstelling

Borne kocht het gebouw en de gronden van het COA voor iets meer dan negen ton. De overdracht zou aanvankelijk in april 2020 plaatsvinden. Ondertussen ging men aan de slag met een marktconsultatie, omdat de gemeente ook zo snel mogelijk weer van het gebouw af wilde. “We hoefden er niet veel geld mee te verdienen, maar wilden ook geen scheur in de broek oplopen door het gebouw lang leeg te laten staan, met alle kosten van onderhoud die daarbij komen.” Er was veel belangstelling. “Natuurlijk waren er de bekende koopjesjagers, maar ook bijvoorbeeld een stichting (zonder geld) die er een oorlogsmuseum wilde vestigen. Een makelaar was van mening dat, afgezien van de villa, woningen op het terrein niet haalbaar zouden zijn, onder andere vanwege de nabijheid van de snelweg en de nieuw aan te leggen Vloedbeltverbinding.”

Beschermd wonen bleek dood spoor

Kansrijker leken initiatieven voor het onderbrengen van arbeidsmigranten en vanuit de zorg. De Centrumgemeente Enschede toonde belangstelling om in Azelo cliënten in het kader van beschermd wonen onder te brengen. “Er is in Twente een gebrek aan plaatsen voor die mensen en men is naarstig op zoek naar mogelijkheden om de wachtlijst te verkorten.” Met omwonenden werd eind 2019 deze laatste optie besproken. “Er waren wisselende geluiden. Niet iedereen was enthousiast over deze groep bewoners, maar vanwege de intensieve begeleiding zag niet iedereen problemen.” Op dit spoor werd lang voortgeborduurd, totdat in oktober blijkt dat beschermd wonen te veel risico’s met zich meebrengt. “De wetgeving is voortdurend aan verandering onderhevig en het bleek dat een deel van de zorgkosten voor rekening van Borne zouden kunnen komen. Dat is over het algemeen een probleem met initiatieven uit de zorg. Zolang de bestemming ‘maatschappelijk’ op het perceel rust kan er een invulling ontstaan die drukt op de kosten in het sociaal domein van Borne.”

Hernieuwd contact met COA vanwege koopovereenkomst

Terwijl dit spoor uiteindelijk dus doodliep, gebeurde er in de zomer nog iets anders. De levering van het azc was al eens uitgesteld, vanwege corona, maar inmiddels waren er bij het COA nieuwe bestuurders gekomen die extra vragen hadden over het koopcontract. “Het ging om de beschrijving van het anti-speculatiebeding. Daar hebben vervolgens juristen naar gekeken en het bleek toch allemaal in orde.” Het leidde er wel toe dat er vanaf 20 augustus (ambtelijke) gesprekken waren tussen COA en de gemeente Borne. Tijdens die gesprekken kwam ook de optie verhuur aan het COA ter sprake.

‘Ze snijden me de keel door!’

“Toen ik het voor het eerst hoorde was mijn reactie: ‘Nee! Dat gaan we niet doen. Ze snijden me in Azelo de keel door!’ Maar gaandeweg begon ik er anders tegenaan te kijken. Het COA was bereid een heel eind met ons mee te denken en uiteindelijk het terrein schoon op te leveren, met sloop van alle gebouwen behalve de villa en het hoofdgebouw. Er lag op een gegeven moment een voorstel waar je moeilijk ‘nee’ tegen kon zeggen.” Het leek een redelijke oplossing. “Na vier jaar heb je dan precies wat je wil. Wel via een omweg, maar passend bij alle uitgangspunten.”

Tijdsdruk

De tijd die Kotteman zelf nodig had om aan het idee te wennen, werd echter omwonenden en gemeenteraad niet gegund. Het voornemen kwam als een donderslag bij heldere hemel naar buiten. “Achteraf was dat fout, maar de tijd begon te dringen en we wilden niet met onaf voorstel komen. Op 1 januari moest het besluit genomen zijn.” Hij ging ervan uit dat men de redelijkheid van het alternatief zou inzien. “We hadden ook al bedongen dat er alleen asielzoekers zouden komen met een verblijfsvergunning voor woonruimte in de regio. Over het algemeen zijn daar weinig problemen mee te verwachten. Asielzoekers uit ‘veilige landen’ zouden er niet komen. Wel een tiental alleenstaande minderjarige asielzoekers, maar dat aantal zou beperkt blijven.” Kortom, Kotteman was ervan overtuigd dat er een voorstel lag dat goed was voor Borne en waar ook de omwonenden misschien wel mee konden leven.

Inschattingsfout

Het liep volstrekt anders. Iedereen viel, in harde bewoordingen, over het college heen. Een grote inschattingsfout. “In de communicatie is het niet goed gegaan. We hadden raad en omwonenden eerder mee moeten nemen, zoals we wel hebben gedaan met het idee van beschermd wonen. Had een andere aanpak wel tot begrip geleid? Ik weet het niet.” Hoe dan ook is verhuur aan het COA niet meer bespreekbaar. “Nee, dat kan niet meer.” Wat nu dan met het azc? “We beginnen gewoon weer bij nul.” (AJ/BM)

Foto azc in tekst © Dirk de Graaf