Pinksterbruidjes, levende folklore in Borne
‘ROSA, ROSA, BLOEMEN OP JE HOED’

Pinksterbruidjes, levende folklore in Borne

Pinksteren wordt gevierd op de zevende zondag na Pasen, 10 dagen na Hemelvaartsdag. In de christelijke kerken wordt herdacht dat de Heilige Geest neerdaalde over de apostelen. Pinksteren is ook een hoogtepunt van vruchtbaarheid zoals de natuur die uitstraalt. Alles staat in bloei, de boomgaarden, tuinen en weilanden. Het broedseizoen is in volle gang.

 

Aan de dagen rond Pinksteren hebben zich in de loop der tijd allerlei feesten en gebruiken gehecht, die losstaan van de kerkelijke pinksterviering. Veel gebruiken zijn verdwenen, andere zijn weer in ere hersteld en hebben nieuwe vormen gekregen. Daarnaast zijn er ook nieuwe evenementen bij gekomen, zoals het Pinkpopfestival in Landgraaf. En dan zijn er natuurlijk nog de Pinksterbruidjes in Borne…

 

Pinksterbruid 

Eén van de voorjaarsfeesten was de viering van de Pinksterbloem, in het oosten Pinksterbruid genoemd. Er bestaan nogal wat lezingen over de oorsprong van het pinksterbruidje. In het jaarboek Twente, wordt het Pinksterbruidje nader geduid: "Een oude, en vroeger, de lieflijke verschijning op de Pinksterfeesten was de Pinksterblomme of Pinksterbruid, een herinnering aan de Oud-Heidense feesten ter ere van Flora, de godin der bloemen, waarop ook in het wit geklede meisjes, met bloemen getooid, werden rondgedragen, onder het zingen van plechtige en opgewekte liederen." Volgens dit artikel was in alle Nederlandse provincies, behalve in Zeeland, het pinksterbruidje bekend. Bij deze gelegenheid werden onderling verschillende, aan de streek gebonden, liedjes gezongen, waar in de loop der tijd nogal wat verbasteringen in zijn geslopen.

 

Borne 

De geschiedenis van de pinksterbruidjes in Borne is waarschijnlijk al meer dan 100 jaar oud, getuige de in 1924 genomen (bovenste) foto. Vroeger trokken in Twentse dorpen en stadjes als Tubbergen, Ootmarsum en Denekamp de pinksterbruid en bruidegom rond, in hun beste kleren met groen en bloemen versierd. Vier andere kinderen droegen de pinksterkroon.

 

Ze gingen van boerderij naar boerderij en op de deel dansten ze om het bruidspaar. Gezongen werd dan: ‘Doar kum wie met de pinksterbroed an, meer eenmoal in het joar, en al wee ons nich gewwen wil, der kan ons loaten stoan'. Als beloning kregen de kinderen een traktatie of een paar centen. Of dit ook het protocol in Borne is geweest, is niet bekend. Hoe dan ook, hier is van het bruidspaar alleen het bruidje gebleven.

 

Springlevende traditie 

Met toewijding van onder andere Nel Rientjes wordt sinds 1980 deze oude traditie door de St. Folkloregroep Borne levendig gehouden. Bij de organisatie zijn de Bornse basisscholen nauw betrokken, evenals de scoutinggroep St. Stephanus Martina, de Malletband St. Gregorius uit Hertme alsmede plaatselijke ondernemers. Ieder jaar op eerste pinksterdag dansen er meer dan honderd pinksterbruidjes. De meisjes worden verdeeld in acht tot tien groepen. Van elk groepje wordt één meisje tot Rosa gekozen. Zij krijgt een speciale lange, witte jurk te leen en speelt een hoofdrol in het dansje en het liedje. Op zondagochtend, eerste pinksterdag, worden verse bloemen in de boogjes en de kroon gestoken. Om tien uur starten de groepen bruidjes vanuit verschillende wijken in Borne hun tocht naar het centrale Dorsetplein. In iedere groep wordt door twee meisjes een boog meegedragen.

 

Onderweg wordt er geregeld gestopt om te dansen en te zingen. De meisjes bellen dan eerst aan bij de huizen in de directe omgeving om de mensen uit te nodigen om te komen kijken. De toeschouwers geven na afloop wat lekkers of kleingeld. Het dansen om de staak (stok) met mooi versierde Pinksterkroon op het Dorsetplein is het hoogtepunt. Tijdens het dansen in een kring zingen alle bruidjes: ‘Rosa, Rosa bloemen op je hoed, alle mooie meisjes zijn zo goed. Rosa wil je dansen, dansen, dansen. Rosa wil je dansen, dansen, jawel’.

 

Immaterieel erfgoed Unesco

In 2015 zijn de Bornse Pinksterbruidjes erkend als immaterieel erfgoed en op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland geplaatst. De inventaris vloeit voort uit de ratificatie van het Unesco Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed door de Nederlandse regering. Kenmerk van immaterieel erfgoed is dat het niet door professionals of officiële instanties wordt beschermd, maar door de mensen zelf. Het komt pas in aanmerking voor de lijst als het een traditie is die door de bevolking zelf levend wordt gehouden. Daarbij is het sociale aspect belangrijk.

 

Niet alleen honderden inwoners van Borne, maar ook oud-inwoners en toeristen komen elk jaar naar de Pinksterbruidjes kijken. Helaas brengt de pandemie het met zich mee dat ze vandaag voor het tweede achtereenvolgende jaar niet mogen dansen. In 2022 dan maar weer, want Pinksterbruid en Pinksterkroon: ze zijn het waard om bewaard te blijven (HN)

 

Bron: St. Folkloregroep Borne, Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Arnhem, Jaarboek Twente 2001; Hengelo’s Dagblad

 

© BorneBoeit. Op onze artikelen en beeldmateriaal rust copyright.
Voor meer informatie raadpleeg de spelregels.

Deel
De link is gekopieerd naar het klembord!
reageren op deze pagina

Lifestyle in Borne: ‘Blijven lachen!’

Vandaag, zondag, zou volgens de Bornse winkeliers de lente worden ingeluid. Alles beloofden ze...
24-03-2024

Vele palmpasens sieren druilerig Borne

Het was zondagmorgen guur en nat in Borne. Een zondag die voor de Folkloregroep met hoofdletters...
24-03-2024

Zondag klinkt het Palm-palm poasken weer

Aanstaande zondag 24 maart, Palmzondag, valt er in het centrum van Borne weer te genieten van de...
19-03-2024

(Snoei)hout brengen voor paasvuur

Zondagavond 31 maart, Eerste paasdag, zal er om 20.30 uur weer een paasvuur worden ontstoken aan...
17-03-2024

Blřf opnieuw naar Hertme

Het is niet voor het eerst en ongetwijfeld ook niet voor het laatst… Bløf komt...
13-03-2024

Racoon terug in Hertme

Het is alweer enkele jaren geleden dat Racoon optrad in het Hertmese Openluchttheater. Maar op...
07-03-2024