Het geheim van de kimono

Acht maanden lang vind je ‘een beetje Japan in Borne’. In het museum Bussemakerhuis, aan de Ennekerdijk, hangen de Japanse bloesems aan het plafond. Wie binnenstapt wordt ondergedompeld in een serene sfeer. Hier worden in één museum Japanse kimono’s gecombineerd met de Bornse textielgeschiedenis. Voor wie niet veel af weet van Geisha’s, kimono’s en Japanse rituelen is het Bussemakerhuis de uitgelezen plek om daar meer van te weten te komen.

“We geven hier een zeldzaam inkijkje in de complexe en kleurrijke wereld van de Geisha”, legt Wilma Witteman, conservator uit. Velen kennen het beeld van deze iconische Japanse vrouwen. Opgestoken haar, wit gezicht, rode lippen en gehuld in een kleurige kimono. Maar deze hoogopgeleide geëmancipeerde vrouw is een zeer gerespecteerde Japanse vrouw met een hoge status. Liesbeth Hassink, directeur, vertelt trots “de tentoonstelling verkent hun onafhankelijkheid en de betekenis achter hun kostbare kledij en accessoires. De kimono’s komen uit de unieke verzameling van Adri en Guky van Hoegee en zijn hier in bruikleen.” Sommige passende Japanse voorwerpen komen uit eigen depot.

Mysterie van de Geisha's

Bevlogen vertellen Witteman en Hassink over de levende traditie van een waardevol erfgoed: de Geisha en Maiko. “In het huidige Japan wordt een Geisha gezien als een hoogopgeleide, zeer verfijnde professionele entertainster. Een muze, die met klassieke Japanse muziek, zang en dans de avond van een gezelschap aangenaam opluistert. En bovenal een echt kunstpersoon.”

Een jong meisje kan door een geishahuis worden uitgenodigd voor een opleiding. Haar studie wordt bekostigd en haar familie wordt financieel ondersteund. Het kind wordt als het ware geadopteerd. Het was een hele eer om uitverkoren te zijn. Zij start als leerling, Maiko. De opleiding tot Geisha kan tot twintig jaar duren. Waar Maiko's bekend staan om hun opvallende en kleurrijke kimono's, hun ingewikkelde kapsels versierd met kanzashi-haarspelden (de bekende lange stokjes) en hun witte gezichtsmake-up met rode en zwarte accenten, dragen Geisha's juist uiterst verfijnde en elegante kleding en een subtiele make-up. Ze zijn het toonbeeld van verfijnde cultuur en elegantie. Op een videofilm in het museum is te zien hoe onder andere de dames gekleed en de kapsels gevormd worden.

Eenmaal ‘afgestudeerd’ kan ze door een Danna (een beschermheer) financiële steun ontvangen. Haar taak is de gasten te vermaken met een gesprek, zang, muziek en dans. Vooral haar opvallend versierde kimono of zijden kleed, dat op een bepaalde manier om het lichaam geknoopt is, is geheel in balans met haar voorkomen.

De kunst van de kimono

De kostbare kimono’s staan op paspoppen en hangen aan de wand door het gehele museum. Zij zijn met uiterste precisie met de hand genaaid, beschilderd en geborduurd. Elke steek en vouw in de kimono is een verhaal op zich. Patronen op de kimono weerspiegelen niet alleen de seizoenen, maar kunnen ook verborgen boodschappen bevatten over de status en zelfs de aspiraties van de drager. Zij werden veelal maar éénmaal gedragen. De bruidskimono’s zijn kleurrijk. Evenals de kinderkimono’s. Bijzonder zijn de ‘herenkimonojasjes’. Aan de buitenkant effen, aan de binnenkant is een ware familiegeschiedenis geschilderd.

Weetjes en symboliek

Tijdens de lezingen die het museum organiseert hoort de geïnteresseerde bezoeker tal van verborgen betekenissen. Zo draagt een Geisha in opleiding, Maiko, een rode achterkraag. De manier waarop de kraag gedragen wordt, zegt iets over de ervaring of status van de Maiko binnen de geisha-gemeenschap. Wanneer zij een Geisha wordt verdwijnt het rode accent in de kraag. Aan de wand prijken fraaie lange beschilderde stroken zijden stof van wel zes meter lang. Dit zijn Obi’s, een soort ‘rugzakje’. Een traditionele band die rond het middel wordt gedragen over de kimono. Met een ingewikkelde knoop op de rug onderscheidt de Geisha zich nog meer. “Anderhalve dag zijn we bezig geweest om te ontdekken hoe we de Obi om de kimono, op de authentieke manier, moesten draperen”, verzucht Witteman.

En is nog zoveel meer te zien en te lezen. De duidelijke uitleg op de panelen over de kimono’s, tradities en rituelen zijn een waardevolle aanvulling. Agnes Lambers heeft dit op een bijzondere wijze vormgegeven. Het Bussemakerhuis is er weer in geslaagd om een zeer interessante tentoonstelling in Borne neer te zetten die zeker landelijk ook veel bezoekers zal trekken. Ook overige culturele organisaties, zoals de Bornse Kunstkring en de Bornse Synagoge, springen in op het thema Japan.

De expositie is vanaf 12 maart tot en met 1 november te zien in het museum Bussemakerhuis. Zie voor lezingen de website van het museum. (YD)