Open Monumentendag: Primeur voor Het Spanjaard

De Open Monumentendag in Borne begon zaterdag op sportieve wijze met de Monumentenrun, georganiseerd door Henk Passies van Fit met Passie. Zoals ieder jaar vertrok de groep om 10.00 uur bij het Bussemakershuis. Maar van rennen kwam het nauwelijks: na vijftig meter stond Ruurd Hallema al klaar om de deelnemers welkom te heten in zijn monumentale woning.

Daarna moesten de hardlopers wél aan de bak. De route voerde langs meerdere Bornse monumenten, waar korte stops werden gemaakt en de verhalen achter de gevels werden verteld. Tussendoor kon de groep de borst natmaken en flink zweten: precies de bedoeling van deze sportieve en leerzame start van de dag.

Het Spanjaard voor het eerst open

Naast de run waren er de hele dag door verschillende monumenten in Borne toegankelijk voor bezoekers. Een primeur dit jaar was Het Spanjaard aan de Stationsstraat: het enige overgebleven gebouw van de ooit immense textielfabriek van de familie Spanjaard. Waar vroeger duizenden Bornse inwoners werkten, huizen nu kantoren van bedrijven in de bouw- en ontwikkelsector.

Loes Wiering (marketing bij Building Design Architectuur) nam de bezoekers mee door het pand en schetste het verhaal van een onderneming die Borne in de 19e en 20e eeuw mede groot maakte. In 1828 begon Salomon Jacob Spanjaard een bescheiden textielweverij. Met zijn vooruitstrevende visie groeide het bedrijf uit tot een toonaangevende speler in de regio. In 1864 werd het karakteristieke pand aan de Stationsstraat gebouwd, dat diende als kantoor van Spanjaard zelf. Later werkten er meer dan 2.000 mensen bij de fabriek, waarmee Spanjaard een van de grootste werkgevers van Twente was.

Verhalen uit het textielverleden

Tijdens de rondleiding kwamen bezoekers in ruimtes als de Mikzaal, de Kraszaal, de Expeditie en de Ververij. Iedere zaal verwijst naar een onderdeel van het productieproces, maar kreeg nu een symbolische uitleg: de Mikzaal waar ideeën worden gemengd, de Kraszaal waar gedachten vorm krijgen, de Expeditie die nieuwe perspectieven opent. Ook anekdotes, zoals die van de ‘blauwe bok’ die na een kwajongensstreek levenslang blauw bleef, werden gedeeld.

“De innovatieve geest van Salomon Spanjaard leeft hier nog altijd voort,” aldus Wiering. “Tegenwoordig bouwen we in dit pand aan nieuwe kennis en samenwerking, maar altijd met het verleden in gedachten.”

Oud en nieuw

Het landelijke thema van dit jaar was architectuur. Ineke Haarhuis van de Heemkundevereniging koos bewust voor contrast. “Ik vond het mooi om oud en nieuw te combineren. De Oude Kerk en toren zijn magisch: daar komt bijna niemand, maar je kunt er over heel Borne kijken. Als tegenhanger is er het moderne Spanjaard, een restant van onze industriële geschiedenis en spinnerijen.”

Daarnaast waren natuurlijk vele andere monumenten opengesteld. Zo konden bezoekers een kijkje nemen bij het Dorset Mansion House en de Synagoge. In de Oude Kerk was er een puzzeltocht voor de kinderen. (KDS)