Johan Tibbe: Meesterschilder uit Borne
‘HEE HAR WAT NEN AANDER NICH HAR’

Johan Tibbe: Meesterschilder uit Borne

Wie het Schilders Lexicon, het professionele naslagwerk voor de Hollandse schilderkunst, erop naslaat, komt een Bornse schilder tegen: Johannes Marinus Tibbe. In menig huiskamer in Borne zal nog werk van hem aan de wand prijken. Wie was hij, deze tekenaar, portrettist en schilder, die de meeste jaren tot aan zijn dood in Borne gewoond en gewerkt heeft? Een terugblik...

 

Talent 

Johan Tibbe werd op 12 juni 1875 geboren in een huis aan de Watertorenstraat 11, destijds dorp 40 genummerd. Het staat er nog. Hij was de zoon van Marten Tibbe, fabrieksarbeider, en Antonia Linthorst. Johan moet al jong een talent voor tekenen en schilderen hebben ontwikkeld, iemand met kunstzinnige aanleg. Dat werd ook opgemerkt in een krant uit 1890. In dat jaar schreef de firma Brandsma een wedstrijd uit voor het ontwerpen van theereclame. De deelname was internationaal evenals de jury, bestaande uit bekende kunstenaars. Een citaat uit het bericht: ‘zelfs is er een teekening, geheel alleen geschilderd door J.M. Tibbe, oud 14 jaar, te Borne, in Overijssel, onder het motto ‘De morgenstond heeft goud in den mond’, een schilderstuk dat volstrekt niet tot de slechtste inzendingen behoort’.

 

Meesterschilder

Op 17-jarige leeftijd leerde Johan het (huis)schildersvak in Groningen. Daarnaast werkte hij, tijdens verblijven in Amsterdam en Düsseldorf, verder aan schildertechnieken en de ambachtelijke methoden om een schilderij te vervaardigen, waarbij gebruikte verf, ondergrond of gebruikt gereedschap leidend waren. Hij kon ook goed tekenen, soms als voorstudie voor een schilderij, hij gebruikte daarvoor houtskool. Zijn ouders moeten de middelen hebben gehad om hem een gerichte opleiding tot kunstschilder te geven. In 1896 is Johan terug in Borne. De door hem gerunde schilderswerkplaats aan de Almeloscheweg (nu Grotestraat) doekte hij op om zich geheel te wijden aan het artistiek schilderen. Net als Rembrandt maakte hij daarvoor zijn eigen verf.

 

Spookhuis

Hij vestigde zijn atelier in het zogenaamde Spookhuis aan de Lodiek Landen in Hertme (bovenste foto), waar ’s nachts om 12 uur, zo gingen hardnekkige geruchten, witte wieven rondwaarden. Vlakbij, op de boerderij van Homan, was hij in de kost. Hij overnachtte ook regelmatig in het atelier en speelde er viool, een andere passie van hem. Daar stond ook een muziekkast die hij van een plaatselijke uitbater had gekocht, waaruit door het inwerpen van een stuiver muziek klonk. Het Spookhuis gebruikte hij later ook voor een afbeelding op de verpakking van een door ‘Twentsche Baai’ op de markt gebrachte pijptabak onder de naam ‘Het Spookhuis’ met daaronder de tekst: ‘stekt is op van dissen tebak, hee krult oet de pijpe, hee is good van smak’.

 

Nevenactiviteiten

Talent was maar één gedeelte; inzet, overtuiging en doorzettingsvermogen het andere deel. Hij combineerde zijn werk aanvankelijk, waarschijnlijk noodgedwongen, met allerlei andere activiteiten. Vanaf 1903 bood hij via de Bornse Courant zijn diensten aan als portret- en decoratieschilder. Daarnaast schreef hij zich veel in voor wedstrijden etalagedecoratie. Voor het bestuur van de ‘Timmerlieden Vereeniging St.-Jozef’ in Borne gaf hij een cursus handtekenen en in Oldenzaal gaf hij aan de ambachtsavondschool les in het ‘vaktekenen aan schilders’. Verder illustreerde hij voor een uitgave van de ‘Bond voor vreemdelingenverkeer in Twenthe’.

 

Een andere artistieke bezigheid was het bespelen van de viool en cello in ‘Borne’s Strijkje’, vijf strijkers, een dwarsfluit en piano. Daarnaast was hij voorzanger in de NH-kerk, hij zong als eerste (een gedeelte van) een lied of psalm, nagevolgd door de gemeente. Hij heeft in die kerk ook veel schilderijen gemaakt. Om inspiratie op te doen, beklom hij vaak de toren, het liefst bij bliksem en onweer.

 

Leerlingen 

Tot zijn leerlingenkring behoorde o.a. Henri Lambooij uit Hengelo, regionaal en landelijk bekend geworden door het schilderen van Twentse landschappen. Hij heeft een tijd in Borne gewoond, in het huis van dokter J.B. Schoemaker, hoek Oude Kerkstraat-Marktstraat. Het Lambooijhuis in Hengelo is een oude stadsboerderij uit 1840 die naar hem is vernoemd. Daarnaast Jan Jans, de bekende architect en tekenaar uit Almelo, specialist op het terrein van de landelijke bouwkunst. Hij trok veel met Tibbe op die hem de beginselen van het olieverf schilderen leerde en hoe hij zijn eigen verf kon maken. Zijn zoon Everhard Jans, die naam gemaakt heeft als specialist en publicist op het gebied van de volkscultuur in Oost-Nederland, schreef dat zijn vader hem verteld had dat ‘Tibbe de ratten in zijn atelier, het spookhuis van Hertme, had gedresseerd. Hij floot, waarop de ratten op een rijtje gingen zitten’.

 

Huwelijk 

Op 24 augustus 1916 trouwde de toen 41-jarige Johan met Johanna Carolina (‘Clientje’) Steinman, dochter van de plaatselijke bakker. Een jaar later kregen ze een dochter, Antonia Anna Berendina. In de bakkerij van zijn schoonvader had Tibbe grote muurschilderingen gemaakt, uitbeeldend een bakker die het brood op een houten plank in de oven schuift. Het nieuwe paar ging wonen aan de Peppelenlaan (Grotestraat) nabij de Markt. In dat pand werd ook het tabak- en sigarenmagazijn ‘Toebackplant’ gevestigd. Kennelijk was het moeilijk om alleen van zijn werk te leven. Zijn atelier aan de Lodiek Landen verplaatste hij enige tijd later naar de Ennekerdijk, een pand van zijn oom Marten Linthorst. Tibbe kleedde zich excentriek, droeg een hoed, snor en had lange bakkebaarden, of zoals iemand zei; ‘hee har wat nen aander nich har’. Hij leek een beetje op een vroege uitgave van een latere hippie. Zijn uiterlijk veranderde na zijn huwelijk.

 

Nalatenschap

De door het gemeentearchief in samenwerking met de Rabobank in 1983 georganiseerde tentoonstelling ‘Met het oog op Tibbe’ bracht een mooie collectie schilderijen samen. Portretten, stillevens van vruchten en bloemen, dorpsgezichten, interieur van een los hoes, in- en exterieur van kerken en cafés, boerenbruiloften, enzovoorts. In de bijlage onderaan een schilderij met stamgasten van café ‘De Halve Maan’ en de doop in de NH-kerk. In het gebouw voor Christelijke Belangen hingen veel schilderijen met Bijbelse taferelen, onder meer een groot doek met de kruisgang van Christus. Helaas gingen deze met de brand in december 1943 verloren.

 

Bekend is ook dat hij veel naaktschilderijen heeft gemaakt. Een moraal die in die tijd door zijn omgeving in hoge mate als ongepast werd beschouwd. Ze zijn na zijn dood vernietigd. In het gemeentearchief worden nog schetsen en tekeningen van hem bewaard. Johan Tibbe overleed op 17 november 1926, op 51-jarige leeftijd. (HN)

 

Bron: ‘Groeten uit Borne’, G.P. ter Braak, H. Noordhuis, 1992 Oldenzaal

 

© BorneBoeit. Op onze artikelen en beeldmateriaal rust copyright.
Voor meer informatie raadpleeg de spelregels.

Deel
De link is gekopieerd naar het klembord!
reageren op deze pagina
Herman — 12 jul 2021
Mooi verhaal, zo hoor je nog een wat.

Nieuwe fase voor Méér Muziek in de Klas

Sinds enkele jaren wordt er in Borne keihard gewerkt aan het geven van nieuwe impulsen aan het...
18-03-2024

Het geheim van de kimono

Acht maanden lang vind je ‘een beetje Japan in Borne’. In het museum Bussemakerhuis,...
09-03-2024

Borne-Nu op de bres voor Koetshuisje

In de voorliggende plannen voor het Huis van Borne is geen plaats meer voor exposities in het...
06-03-2024

NEO verliest van Achilles’12

Achilles’12 startte zaterdagavond sterk in Hengelo en kreeg in de eerste minuten al een...
19-02-2024

Liefde voor het landschap

De schilder Gertjan Scholte-Albers houdt van het buitenleven. Zijn waarnemingen van het Gronings...
16-02-2024

Jong muzikaal viertal organiseert ‘lekker’ feest

De een studeert MBO-podium/evenementen, de ander HBO-rechten en de derde en vierde specialiseren...
08-02-2024