Voortijdig einde 20ste missie USS ‘Aliquippa’

We schrijven 22 december 1943, het loopt tegen kerst. Op de Engelse luchtmachtbasis Podington, 80 kilometer ten noorden van Londen, treft de 10-koppige Amerikaanse bemanning van de USS ‘Aliquippa’ - een viermotorige bommenwerper van het type B-17 - voorbereidingen voor de 20ste missie boven oorlogsgebied. Doel van deze dag: het spoorwegemplacement van Osnabrück. De missie beleefde ongelukkigerwijs een voortijdig einde boven Borne. Een terugblik…

Vliegend fort

De B-17 was één van de meest bekende vliegtuigtypen uit de tweede wereldoorlog. Een zwaarbewapend toestel, dat op grote hoogte kon vliegen. Een groot toestel voor die tijd, 22 meter lang, een vleugelwijdte van 31 meter en bijna 6 meter hoog. Het kon een maximale snelheid bereiken van 462 kilometer per uur. Aan boord waren niet minder dan 13 Browning machinegeweren opgesteld die zowel uitzicht hadden voorop, achteraan, onder- en bovenaan alsmede opzij. Vandaar de bijnaam ‘vliegend fort’. De verwoestingskracht van een vloot B-17’s was enorm.

Bemanning

De crew was in de zomer op Larson Air Force Base in Moses Lake in de staat Washington, begonnen aan de training op de B17 en in oktober vloog de bemanning voor het eerst met de kist. Deze bestond, naast gezagvoerder Henry Roeber, uit Casimir J. Paulinsky, tweede piloot; Donald J. McPhee, navigator; George Sokolsky, bommenrichter; Walter T.Sybo, hoofdwerktuigkundige; Clayton C.Verlo, buikkoepelschutter; Royce McGillvary, rechterrompschutter; Seymour N. Wolfson, linkerrompschutter; Irvin L. Sumpter, staartschutter; en Hubert O’Neill, radiotelegrafist. Na aankomst in Engeland werden ze ingedeeld bij de 92e Bomber Group van het 407e Bomber Squadron.

Target Osnabrück

De ‘Aliquippa’, de roepnaam van het toestel, naar de gelijknamige stad in de staat Pennsylvania, droeg de registratieletters PY-Q en registratienummer 423184. Het was de 20ste missie van de machine, zichtbaar gemaakt door het aantal geschilderde bommen op de linker neus van het toestel. Eerder waren Emden, Bremen en de werven van Duitse onderzeeërs in Kiel het doelwit geweest. Na de take-off, die om 10.20 uur werd gegeven, trok gezagvoerder Roeber, het uiterste van de vier motoren vergend, de zwaarbeladen machine moeizaam, maar vastberaden, van de startbaan omhoog, koers zettend naar de Nederlandse kust.

Aangekomen boven Osnabrück werd het toestel, nadat Sokolsky de bommenlast had laten vallen en koers was gezet richting Engeland, geraakt door Flak of mitrailleurvuur uit Duitse jagers (Messerschmitt en/of Focke Wulf), twee motoren stonden in brand. Het toestel verloor steeds meer hoogte en moest de formatie waarin het vloog verlaten.

Bail out

Gezagvoerder Roeber besloot met Paulinski en Sybo aan boord te blijven, de rest van de bemanning kreeg opdracht te springen (bail-out). Drie van hen, Wolfson, McPhee en Sokolsky werden al snel na landing gearresteerd in Itterbeck, 10 km van de Nederlandse grens. O’Neill en Wolfson werden overgebracht naar ‘Stalag XVIIB’, een krijgsgevangenkamp in Krems in Oostenrijk.

Sokolsky en MCPhee werden na arrestatie naar ‘Stalag Luft I’ gedeporteerd, een krijgsgevangenkamp in Barth aan de Oostzee. Clayton Verlo werd op 24 december in Vriezenveen gearresteerd door de Gestapo en overgebracht naar Zwolle. Via Frankfurt belandde hij ook in Krems. Sumpter werd maanden later in Brussel gearresteerd door de Gestapo. Na veel omzwervingen werd hij overgebracht naar ‘Stalag Luft 4’ in Gross Tychow, in Polen. Op 2 september 1944 werd ook McGillvary in België gepakt en vastgezet. Hij zou echter nooit een krijgsgevangenkamp bereiken.

Noodlanding in Bornerbroek en nasleep

Na het door piloot Roeber gegeven ‘bail-out’ werden de problemen intussen alleen maar groter. Het toestel verloor steeds meer hoogte en brandstof. Uitzien naar een geschikte plaats voor een noodlanding was onontkoombaar. In de buurt van Borne werden de motoren, waarvan er nog slechts één intact was, afgezet, waarna de machine langzaam naar de aarde zweefde. Speurend naar open velden maakte de machine tenslotte rond 14.40 uur een geslaagde noodlanding in Bornerbroek op de akker van boer Jan Bolscher, die daar juist aan het ploegen was. Hij hoorde ineens een bommenwerper heel laag over vliegen en even daarna een enorm gekraak toen de propellers van het toestel door de lage houtwal achter de akker sloegen. “En toen werd het helemaal donker boven me, de paarden schrokken vreselijk”, vertelde Bolscher veertig jaar na dato.

Na het toestel ongedeerd te zijn ontvlucht en zich enige tijd schuil te hebben gehouden in een bos, begaven Roeber, Paulinski en Sybo zich, na inval van de duisternis, op weg terug naar hun basis in Engeland, dat was hun opdracht. De nacht werd doorgebracht in een kippenhok van spoorwegwachter Pieters, gelegen aan de spoorlijn Goor-Zutphen. De volgende dag werden ze, door het verzet voorzien van een burgerkloffie, op weg geholpen richting Utrecht. Zover kwamen ze echter niet. Het drietal werd op eerste kerstdag in Zutphen gearresteerd.

Sybo werd overgebracht naar Krems in Oostenrijk, ”Stalag XVIIB”. Roeber en Paulinski bleven samen en verhuisden ook, evenals eerder Sokolsky en MCPhee, naar Barth aan de Oostzee, ‘Stalag Luft 1’, een kamp speciaal voor de geallieerde luchtmacht. De ‘Aliquippa’ kreeg regionaal veel bekijks en werd streng bewaakt door Duitse soldaten. Het toestel was een gouden vangst en werd in zijn geheel gestript bij het ‘Zerlegerbetrieb’ in Utrecht. De bemanning overleefde de oorlog. Tijdens de bevrijdingsfeesten in 1985 was een deel van hen terug in Borne. Irvin Sumpter, Walter Sybo en Hubert O’Neill werd een warm en onvergetelijk welkom bereid. (HN)

Bron: ‘In Verdrukking, Verzet en Vrijheid’, H. Noordhuis, G.P .ter Braak, M.F.S. Kienhuis, Hengelo 1990. Foto’s: F. Lamberts/coll. Ned. Fotomuseum en gemeentearchief Borne, Mark Farina USA