Muziektent cadeau!

Eeuwenlang werd er in de open lucht muziek gemaakt: rondtrekkende troubadours, militaire orkesten en later ook burgerkorpsen. Bij slecht weer werd er gebruik gemaakt van legertenten of andere onderkomens. In navolging van Engeland, waar aan het einde van de 18e eeuw vooral brassbands optraden in muziektenten, ging men in Nederland bij slecht weer muziek maken in (echte) tenten, waarvan later de wanden werden opgerold toen bleek dat het publiek het leuk vond om de muzikanten ook te zien! Na verloop van tijd werden de verplaatsbare tenten vervangen door muziektenten met een vaste standplaats: muziektenten zoals wij die nu kennen.

Borne kreeg in 1928 ook een muziektent, maar niet dankzij het gemeentebestuur, dat (nog) niet doordrongen was van het belang van een harmonie, fanfare of zangkoor voor de leefbaarheid en vitaliteit van de samenleving, cultuurbeleving stond nog op een laag pitje.

Geen cent

Dat veranderde in de twintiger jaren van de vorige eeuw, toen het verenigingsleven op gang kwam en er in Borne drie muziekverenigingen en twee zangkoren actief waren. Deze gezelschappen kregen jaarlijks een bescheiden bijdrage van het gemeentebestuur en moesten daarvoor als tegenprestatie een aantal zogenaamde zomerconcerten geven. In de begroting voor 1927 was daarvoor een post opgenomen van f 250,-. Bij de behandeling in de gemeenteraad stelde raadslid Schabbink voor de subsidie te beperken tot alleen muziekverenigingen, want: “Wat heb ik aan zang op de Markt, die je toch niet kunt horen.” Daarom stelde spreker voor alleen subsidie te geven aan ‘muziekkorpsen met hoornmuziek en die goed kunnen spelen’. Dat ging de voorzitter te ver. De raad besloot tot de verdeling f 225,- en f 25,-; te weten de korpsen ‘St. Stephanus Harmonie’, de fanfare ‘St. Gregorius’ uit Hertme en de ‘Bornse Harmonie’ ieder f 75,-. Het ‘Bornsche Gemengd Koor’ moest het doen met f 25.-.

In dezelfde vergadering kwam ook andermaal de aanschaf van een muziektent aan de orde. De raad was van mening dat niet alles van de gemeente kan komen en hoopte op een initiatief vanuit de burgerij. Dus weer geen cent voor de zo begeerde muziektent!

Collecte

Dat was tegen het zere been van de acterende verenigingen, die meer en meer werden ingezet bij feestelijkheden. Bij een optreden moest men zich behelpen met wat ‘het schavot’ werd genoemd, een houten constructie van palen en een plankenvloer. De handen werden ineengeslagen, die muziektent moest en zou er komen als muzikaal trefpunt van ons dorp. Meer accelerando was nodig. Om dat doel te bereiken werd een grote lokale collecte gehouden. Toestemming voor een muzikale rondgang om de collecte muzikaal luister bij te zetten, werd geweigerd. De opbrengst, f 249,-, viel tegen. Een verzoek aan het gemeentebestuur om de resterende gelden aan te vullen vond eveneens geen weerklank. Het initiatief werd ondersteund, maar de uitvoering is aan een burgerinitiatief aldus het college. Dat kwam er!

Geschenk

Waarschijnlijk gehoord de discussie in de samenleving, schonk het echtpaar I.J. Spanjaard-Polak ter gelegenheid van hun zilveren huwelijksfeest op 9 april 1928 een muziektent aan de gemeente. Hij, Isaac, was één van de directeuren van Spanjaard. Zij, Juliette, was sterk verankerd in het sociale werk, cultuurminnend en speelde verdienstelijk piano. Het echtpaar woonde in villa ’Sara’ aan de Stationsstraat, op de plek waar nu gezondheidscentrum Fleminghof is gevestigd. De geste ging gepaard met de uitdrukkelijke wens van het zilveren paar huldeblijken in de vorm van het brengen van serenades en dergelijke achterwege te laten.

De muziektent bestond uit een middenstuk van circa 7 meter breed, dat op wielen was geplaatst. Het podium kon zo op elke gewenste plek worden neergezet. Aan de lengtezijden bevond zich een opklapbaar gedeelte dat met het middenstuk het platform (podium) vormde. Midden in het middenstuk was een gat waarin een mast werd geplaatst. Daaraan waren zogenaamde baleinen bevestigd. Als deze werden uitgeschoven ontvouwde zich een dubbel zeildoeken dak. Dit dak fungeerde ook als klankbord. Het houtwerk was geschilderd in de kleuren groen en wit. Het podium bood plaats aan 40 personen. Van dit model stonden er nog maar twee in Nederland. Voor het bedrag van de collecte werden stoelen, muzieklessenaars en verlichting aangeschaft, die werden geborgen in een kist die aan de onderzijde van de tent was bevestigd. Doordat de muzikanten op een verhoogd podium kwamen te zitten, had het publiek een beter zicht en reikte de muziek verder, bovendien was het instrumentarium beter beschermd tegen weersinvloeden.

Ingebruikneming

Tijdens een groot volksconcert op maandag 30 april 1928, de verjaardag van prinses Juliana, werd het cadeau officieel in gebruik genomen en overgedragen aan de gemeente, die het schenkingsaanbod onder dankzegging aanvaardde. Op het feestelijke programma stond onder andere een speciaal geschreven ‘huldigingsmars aan de familie I.J. Spanjaard’. De Bornsche Courant berichtte er op 5 mei over:

“Begunstigd door prachtig lenteweer, met een bijkans zomersche avond, werd maandagavond (30 april) ter gelegenheid van den verjaardag van H.K.H. Prinses Juliana het eerste volksconcert van dit jaar gegeven. De nieuwe muziektent op de Bleek, voorzien van nieuwe stoelen en lessenaars en goede verlichting werd tevens voor het eerst in gebruik genomen. Het geheel maakten een goede indruk. Een groote schare belangstellenden, heel Borne scheen wel uitgeloopen, was op de Bleek bijeengekomen om naar de muzikale uitingen van de Stephanus Harmonie, Bornsch Gemengd Koor, St. Gregorius Fanfare en Bornesche Harmonie te luisteren. De vereenigingen lieten zich, zoals vanzelfsprekend, van hun beste kant hooren, waarbij de muziektent een groote aanwinst bleek”.

Renovatie

Door intensief gebruik, de tent werd regelmatig uitgeleend, ook over de gemeentegrens, verkeerde deze blijkens een rapport uit 1948 van de gemeentearchitect in zodanige toestand dat deze niet langer kon worden gebruikt. Met het oog op de aanstaande feestelijkheden (verjaardag van Koningin Wilhelmina op 31 augustus, haar 50-jarig regeringsjubileum en haar opvolging door haar dochter prinses Juliana op 6 september) was herstel dringend gewenst. Kosten totaal f 1.730,-.

Het uiterlijk veranderde, het podium kreeg een bolvormig zeil. Uitleen of verhuur geschiedde in principe alleen nog aan plaatselijke verenigingen. Bovendien werd er een verzekering afgesloten. Dat was geen overbodige luxe, bij een storm in de nacht van 9 op 10 juni 1954 liep de tent aanzienlijke schade op in stadion Veldwijk in Hengelo. De laatste vermelding van de muziektent komen we in 1967 tegen, tijdens plaatsing in het Openluchttheater in Hertme. De muziektent heeft nog jaren opgeslagen gelegen op de gemeentewerf aan De Bieffel en is aan het eind van de zeventiger jaren wegens bouwvalligheid gesloopt. Een tweede leven werd hem, jammer genoeg, niet gegund.

Gemiste kans

Na afloop van de festiviteiten in het kader van het 800-jarig bestaan van Borne in 2006 bleef er een leuk bedrag over. Geld waarmee de Stichting Borne 800 graag iets voor het dorp wilde doen. Daarbij moest ontmoeting centraal staan. Gekozen werd voor een muziekkoepel van culturele betekenis voor Borne. Het idee was luisteren naar muziek in de openlucht ter versteviging van het dorpsgevoel. Een muzikale verrassing tijdens koopzondagen, hoogtijdagen en evenementen.

Met name Jan Matel heeft zich er sterk voor gemaakt. Was het enthousiasme in het begin groot, was een aanzienlijk deel van de kosten al gedekt en in ‘De Haven’ een geschikte locatie gevonden, het werd geen gezamenlijk slotakkoord. De gemeente haakte af na jaren van overleg, het initiatief werd weliswaar ondersteund, maar de uitvoering was aan de stichting, die de kar niet alleen wilde trekken, jammer. (HN)

Bij de foto’s (van boven naar beneden): 1. De muziektent staat hier op de Bleek, toen nog Nieuwe Kerkstraat geheten. Links de toenmalige slagerij van B. Morshuis; 2. Tent in een nieuw uiterlijk (zeil in bolvorm). Foto genomen tijdens een concert van de St. Stephanus Harmonie; 3. Het echtpaar I.J. Spanjaard-Polak. 4. Op Koninginnedag 31 augustus 1937 was er een ballonwedstrijd op de Bleek, rechts boven een glimp van de muziektent. 5. Jan Matel