Gelaagdheid in American Dream

In zowel Assen als Emden Duitsland zijn samenhangende tentoonstellingen over de Amerikaanse kunst van na 1945 te zien. In de synagoge hield kunsthistorica Sophie van Steenderen een lezing waarin zij de complexheid binnen de realistische Amerikaanse kunst belicht.

De tentoonstellingen in Assen en Emden

De samenwerking tussen beide musea is een bijzondere samenwerking. Kijken hoe ze samen sterk zijn in het grensgebied, is de achterliggende gedachte. Beide hebben ook een min of meer afgebakend gebied: in Assen is het de kunst van ongeveer 1945 tot 1965, in Emden is het de kunst van na 1965.

In Assen kan de tentoonstelling in een reeks van realistische schilderkunst gezet worden. Alleen waren de vorige tentoonstellingen realistische kunst uit Sovjetlanden, meer socialistische, propagandistische verering van de heilstaat. Dat is het niet in het realisme van Amerika.

Waarom vanaf 1945?

Het einde van WO II is cruciaal voor de kunst geweest. Voor de wereldoorlog waren de kunstenaars uit Europa toonaangevend. Tijdens de oorlog was er geen invloed, Amerikaanse kunstenaars waren op zichzelf terug geworpen. Een aantal Europese kunstenaars was wel gevlucht maar zij rekenden af met hun oudere ideeën. Ze gingen abstract werken: Willem de Kooning bijvoorbeeld werkte abstract en impressionistisch.

Mark Rothco is beroemd geworden met schilderijen van kleurvlakken. Het is een totale afrekening met de figuratieve schilderkunst. Toch zit er gelaagdheid in zijn werken. Een kleurvlak met een witte streep nodigt uit tot nadenken: “Wat kan daar zitten, wat roept die streep bij mij op, wat kan de kunstenaar daarmee willen zeggen?”

Het publiek wil echter figuratief werk. Kunstenaars geven een nieuwe invulling aan het realisme. Door de opkomst van fotografie en digitale fotografie kan nu iedereen wel een portret maken, goed of niet. Ook landschappen worden gefotografeerd. Straatbeelden worden vastgelegd. Was het in Frankrijk voor WO II al gebruikelijk om straatbeelden op het schilderdoek vast te leggen: in Amerika komt dat pas na WO II op gang.

Conservatieve mensen wezen dat af, een groep kunstenaars, The Eight ook genoemd The trash can school, legt de stad en ook gewone voorwerpen in al zijn facetten vast. De metro bijvoorbeeld: iedereen gebruikt de metro. Door het raam zie je vluchtig de stad voorbij razen. In een schilderij kun je veel info over dat, wat door een raam te zien is, vastleggen.

Een paar bekende kunstenaars

Andy Warhol, Edward Hopper, Diane Arbus (fotografe) legden het leven in de American Dream in alle facetten vast. Zowel degenen die de American Dream waarmaakten als degenen die dat niet lukte. Niet iedereen kon van krantenjongen opklimmen tot miljonair.

Andy Warhol is bekend geworden door de portretten die hij op een bepaalde manier bewerkte: een bestaande foto in verschillende kleuren afdrukken. De foto van Marilyn Monroe is een van de bekendste van deze werken. Ook maakte hij heel gewone voorwerpen tot kunstobject: een colaflesje, de zeepsponsjes Brillo. Pop art, niets is wat het lijkt.

Edward Hopper beeldde de leegheid van Amerika uit in zijn realistisch, abstracte portretten. Het topstuk van de vrouw die uit het raam kijkt, is in Assen te zien.

Diane Arbus toonde de rauwheid van het leven. Haar foto’s zijn intrigerend om te zien.

`Realistisch schilderij`

Omdat iedereen een fotoportret kan maken, laten rijke mensen vaak een portret schilderen. Daarmee laten ze zien dat zij voldoende geld en tijd hebben om te poseren voor een mooi schilderij. Toch is ook in deze schilderijen een abstract element te zien, soms verdwijnen de figuren in de achtergrond.

Afro Amerikaanse kunstenaars

Ook zij komen uit de anonimiteit, zeker in de jaren 60 als de burgerrechtenbeweging opkomt. In hun werk parafraseren zij soms de iconische Amerikaanse werken: Ella Watson met zwabber en bezem is een parafrase op het iconische beeld van het beeld van het boerenechtpaar, het bekende werk American Gothic.

Tenslotte

Na de lezing is het enthousiasme om beide tentoonstellingen te bezoeken gegroeid bij de aanwezigen. Sophie van Steenderen wordt met een hartelijk applaus bedankt voor haar interessante inkijk op de tentoonstellingen in Assen en Emden. (AM)

In verband met beeldrechten worden geen afbeeldingen van originele schilderijen getoond.